Universität und Landtag (1500-1700) - Akademische Landstandschaft im Spannungsfeld von reformatorischer Lehre, landesherrlicher Instrumentalisierung und ständischer Solidarität

Universität und Landtag (1500-1700) - Akademische Landstandschaft im Spannungsfeld von reformatorischer Lehre, landesherrlicher Instrumentalisierung und ständischer Solidarität

von: Philipp Walter

Böhlau Verlag, 2018

ISBN: 9783412505677 , 1093 Seiten

Format: PDF

Kopierschutz: Wasserzeichen

Mac OSX,Windows PC Apple iPad, Android Tablet PC's

Preis: 140,00 EUR

eBook anfordern eBook anfordern

Mehr zum Inhalt

Universität und Landtag (1500-1700) - Akademische Landstandschaft im Spannungsfeld von reformatorischer Lehre, landesherrlicher Instrumentalisierung und ständischer Solidarität


 

Cover

1

Title Page

4

Copyright

5

Table of Contents

6

Body

16

Vorwort

16

I. EINLEITUNG

18

1. Einführung in das Thema

18

2. Forschungsstand

21

3. Fragestellung und Methode

38

4. Quellenlage

49

5. Arbeitsbegriffe

53

5.1. Fundierung

53

5.2. Landstandschaft

54

5.3. Landstände

54

5.4. Landtag

55

II. DIE WETTINISCHEN UNIVERSITÄTEN ALS LANDSTÄNDE – URSPRUNG, ENTWICKLUNG UND CHARAKTER AKADEMISCHER LANDSTANDSCHAFT IM 16. UND 17. JAHRHUNDERT

56

1. Ursprung

57

1.1. Gründungssituation und -umstände

57

1.1.1. Leipzig (1409)

57

1.1.2. Wittenberg (1502)

63

1.1.3. Jena (1548/1558)

70

1.2. Territorium

80

1.2.1. Leipzig (1409)

80

1.2.2. Wittenberg (1502)

81

1.2.3. Jena (1548/1558)

81

1.3. Konfessionelle Entwicklung

82

1.3.1. Ernestinisches Sachsen

83

1.3.2. Albertinisches Sachsen

96

1.4. Universitätsökonomie

110

1.4.1. Leipzig (1409)

110

a) Erste finanzielle Ausstattung

110

b) Fundierung von 1438

112

c) Fundierung von 1544

127

1.4.2. Wittenberg (1502)

131

a) Erste finanzielle Ausstattung

131

b) Fundierung von 1536

134

1.4.3. Jena (1548/1558)

142

a) Erste finanzielle Ausstattung

142

b) Fundierung von 1633

145

1.5. Territorium und Landstände

148

1.5.1. Stände und Landesherrschaft bis ca. 1500

148

1.5.2. Stände und Landesherrschaft im albertinischen und ernestinischen Sachsen bis ca. 1700

169

1.6. Die Anfänge universitärer Landstandschaft

197

1.6.1. Wittenberg (1511)

197

1.6.2. Leipzig (1550)

203

1.6.3. Jena (1567)

205

1.7. Die Landstandschaft der wettinischen Universitäten – Zwischenbilanz und Thesen

209

2. Leipzig, Wittenberg, Jena – Entwicklung und Charakter universitärer Landstandschaft

220

2.1. Landständische Präsenz

220

2.1.1. Leipzig

220

2.1.2. Wittenberg

222

2.1.3. Jena

224

2.2. Personen

227

2.3. Biogramme

244

2.4. Landtagspraxis

279

2.4.1. Einleitung

279

2.4.2. Leipzig und Wittenberg

293

a) 1592 – Landtag zu Torgau

293

b) 1635 – Landtag zu Dresden

302

c) 1660/1661 – Landtag zu Dresden

310

2.4.3. Jena

320

a) 1567 – Landtag zu Saalfeld

320

b) 1620 – Ausschusslandtag zu Weimar

327

c) 1643 – Landtag zu Weimar

335

2.5. Zusammenfassung

341

III. UNIVERSITÄT UND LANDSTANDSCHAFT – EINE MAKROANALYSE

346

1. Einleitung

346

2. Die Universitäten auf Reichsebene

351

2.1. Erfurt (1379/1392)

351

2.1.1. Gründung

351

2.1.2. Territorium

355

2.1.3. Konfessionelle Entwicklung

355

2.1.4. Universitätsökonomie

357

2.1.5. Territorium und Landstände

360

2.1.6. Universität und Landstandschaft

360

2.2. Heidelberg (1386)

361

2.2.1. Gründung

361

2.2.2. Territorium

362

2.2.3. Konfessionelle Entwicklung

362

2.2.4. Universitätsökonomie

367

2.2.5. Territorium und Landstände

370

2.2.6. Universität und Landstandschaft

372

2.3. Köln (1389)

372

2.3.1. Gründung

372

2.3.2. Territorium

374

2.3.3. Konfessionelle Entwicklung

374

2.3.4. Universitätsökonomie

376

2.3.5. Territorium und Landstände

378

2.3.6. Universität und Landstandschaft

380

2.4. Rostock (1419)

382

2.4.1. Gründung

382

2.4.2. Territorium

385

2.4.3. Konfessionelle Entwicklung

386

2.4.4. Universitätsökonomie

388

2.4.5. Territorium und Landstände

393

2.4.6. Universität und Landstandschaft

397

2.5. Greifswald (1456)

399

2.5.1. Gründung

399

2.5.2. Territorium

401

2.5.3. Konfessionelle Entwicklung

402

2.5.4. Universitätsökonomie

404

2.5.5. Territorium und Landstände

408

2.5.6. Universität und Landstandschaft

412

2.6. Ingolstadt (1472)

413

2.6.1. Gründung

413

2.6.2. Territorium

416

2.6.3. Konfessionelle Entwicklung

416

2.6.4. Universitätsökonomie

420

2.6.5. Territorium und Landstände

423

2.6.6. Universität und Landstandschaft

426

2.7. Trier (1473)

433

2.7.1. Gründung

433

2.7.2. Territorium

435

2.7.3. Konfessionelle Entwicklung

436

2.7.4. Universitätsökonomie

437

2.7.5. Territorium und Landstände

439

2.7.6. Universität und Landstandschaft

442

2.8. Tübingen (1477)

442

2.8.1. Gründung

442

2.8.2. Territorium

445

2.8.3. Konfessionelle Entwicklung

445

2.8.4. Universitätsökonomie

447

2.8.5. Territorium und Landstände

448

2.8.6. Universität und Landstandschaft

448

2.9. Mainz (1477)

449

2.9.1. Gründung

449

2.9.2. Territorium

451

2.9.3. Konfessionelle Entwicklung

452

2.9.4. Universitätsökonomie

457

2.9.5. Territorium und Landstände

462

2.9.6. Universität und Landstandschaft

466

2.10. Frankfurt (1506)

469

2.10.1. Gründung

469

2.10.2. Territorium

472

2.10.3. Konfessionelle Entwicklung

473

2.10.4. Universitätsökonomie

477

2.10.5. Territorium und Landstände

480

2.10.6. Universität und Landstandschaft

484

2.11. Marburg (1527)

485

2.11.1. Gründung

485

2.11.2. Territorium

490

2.11.3. Konfessionelle Entwicklung

492

2.11.4. Universitätsökonomie

497

2.11.5. Territorium und Landstände

504

2.11.6. Universität und Landstandschaft

509

2.12. Königsberg (1544)

519

2.12.1. Gründung

519

2.12.2. Territorium

524

2.12.3. Konfessionelle Entwicklung

525

2.12.4. Universitätsökonomie

528

2.12.5. Territorium und Landstände

531

2.12.6. Universität und Landstandschaft

535

2.13. Dillingen (1551)

536

2.13.1. Gründung

536

2.13.2. Territorium

541

2.13.3. Konfessionelle Entwicklung

541

2.13.4. Universitätsökonomie

542

2.13.5. Territorium und Landstände

543

2.13.6. Universität und Landstandschaft

544

2.14. Helmstedt (1576)

544

2.14.1. Gründung

544

2.14.2. Territorium

549

2.14.3. Konfessionelle Entwicklung

549

2.14.4. Universitätsökonomie

552

2.14.5. Territorium und Landstände

558

2.14.6. Universität und Landstandschaft

562

2.15. Würzburg (1582)

569

2.15.1. Gründung

569

2.15.2. Territorium

574

2.15.3. Konfessionelle Entwicklung

574

2.15.4. Universitätsökonomie

577

2.15.5. Territorium und Landstände

580

2.15.6. Universität und Landstandschaft

583

2.16. Gießen (1607)

585

2.16.1. Gründung

585

2.16.2. Territorium

590

2.16.3. Konfessionelle Entwicklung

590

2.16.4. Universitätsökonomie

590

2.16.5. Territorium und Landstände

594

2.16.6. Universität und Landstandschaft

594

2.17. Paderborn (1616)

599

2.17.1. Gründung

599

2.17.2. Territorium

603

2.17.3. Konfessionelle Entwicklung

604

2.17.4. Universitätsökonomie

607

2.17.5. Territorium und Landstände

608

2.17.6. Universität und Landstandschaft

612

2.18. Molsheim (1618)

613

2.18.1. Gründung

613

2.18.2. Territorium

617

2.18.3. Konfessionelle Entwicklung

617

2.18.4. Universitätsökonomie

619

2.18.5. Territorium und Landstände

620

2.18.6. Universität und Landstandschaft

621

2.19. Rinteln (1621)

621

2.19.1. Gründung

621

2.19.2. Territorium

626

2.19.3. Konfessionelle Entwicklung

626

2.19.4. Universitätsökonomie

629

2.19.5. Territorium und Landstände

631

2.19.6. Universität und Landstandschaft

636

2.20. Salzburg (1622)

637

2.20.1. Gründung

637

2.20.2. Territorium

642

2.20.3. Konfessionelle Entwicklung

642

2.20.4. Universitätsökonomie

646

2.20.5. Territorium und Landstände

647

2.20.6. Universität und Landstandschaft

652

2.21. Münster (1631)

653

2.22. Osnabrück (1632)

653

2.23. Kassel (1633)

655

2.23.1. Gründung

655

2.23.2. Territorium

658

2.23.3. Konfessionelle Entwicklung

658

2.23.4. Universitätsökonomie

658

2.23.5. Territorium und Landstände

659

2.23.6. Universität und Landstandschaft

659

2.24. Bamberg (1648)

659

2.24.1. Gründung

659

2.24.2. Territorium

663

2.24.3. Konfessionelle Entwicklung

663

2.24.4. Universitätsökonomie

668

2.24.5. Territorium und Landstände

669

2.24.6. Universität und Landstandschaft

673

2.25. Duisburg (1655)

673

2.25.1. Gründung

673

2.25.2. Territorium

677

2.25.3. Konfessionelle Entwicklung

677

2.25.4. Universitätsökonomie

683

2.25.5. Territorium und Landstände

684

2.25.6. Universität und Landstandschaft

692

2.26. Kiel (1665)

693

2.26.1. Gründung

693

2.26.2. Territorium

697

2.26.3. Konfessionelle Entwicklung

697

2.26.4. Universitätsökonomie

702

2.26.5. Territorium und Landstände

703

2.26.6. Universität und Landstandschaft

707

2.27. Halle (1694)

708

2.27.1. Gründung

708

2.27.2. Territorium

716

2.27.3. Konfessionelle Entwicklung

717

2.27.4. Universitätsökonomie

724

2.27.5. Territorium und Landstände

726

2.27.6. Universität und Landstandschaft

731

3. Zusammenfassung

732

IV. SCHLUSSBETRACHTUNG

740

V. ANHÄNGE

760

1. Zusammenfassung der kursächsischen Landtage (1550–1660)

761

- Torgau 1550

761

- Torgau/Dresden 1552

762

- Leipzig 1553

764

- Dresden 1554

765

- Torgau 1555

766

- Torgau 1557

767

- Torgau 1561

768

- Torgau 1565

770

- Torgau 1570

772

- Torgau 1576

776

- Torgau 1579

778

- Torgau 1582

779

- Torgau 1586

780

- Torgau 1588

781

- Torgau 1592

784

- Torgau 1595

791

- Torgau 1601

795

- Torgau 1605

799

- Torgau 1609

804

- Torgau 1612

810

- Torgau 1622

814

- Torgau 1628

821

- Dresden 1631

830

- Dresden 1635

837

- Dresden 1640

854

- Dresden 1657

872

- Dresden 1660

894

2. Zusammenfassung der gesamternestinischen und weimarischen Ständeversammlungen (1567–1650)

924

- Saalfeld 1567

924

- Weimar 1570

926

- Weimar 1582

929

- Weimar 1588

931

- Weimar 1593

932

- Weimar 1596

934

- Weimar 1602

936

- Eisenberg 1609

938

- Weimar 1615

941

- Weimar 1620

945

- o. O. 1622

950

- Weimar 1625

951

- Weimar 1627

955

- Weimar 1633

956

- Weimar/Jena 1634/1636

958

- Weimar 1638

964

- Weimar 1643

967

- Weimar 1647

977

- Weimar 1650

981

VI. QUELLEN- UND LITERATURVERZEICHNIS

988

1. Ungedruckte Quellen

988

2. Gedruckte Quellen

999

3. Forschungsliteratur

1002

ABKÜRZUNGSVERZEICHNIS

1078

PERSONENREGISTER

1080